Trafik kazalarından kaynaklanan tazminatlar için, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun (KTK) 97. Maddesinde 26.4.2016 tarihinde yapılan değişiklikle, zarar görenlerin dava açmadan önce ilgili sigorta şirketine söz konusu zararla ilgili başvuru yapması gerekmektedir. Bu başvuru mahkemelerce dava şartı olarak değerlendirilerek, başvuru yapılmadan açılan tazminat davaları “dava şartı yokluğu” nedeniyle usulden reddedilebilecektir. Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartlarına İlişkin Tebliğ’in “Sigortanın Kapsamı” başlıklı maddesinde, tazminat taleplerinin
kapsamı şu şekilde belirlenmiştir: “Sigortacı, poliçede tanımlanan motorlu aracın işletilmesi sırasında, üçüncü şahısların ölümüne veya yaralanmasına veya bir şeyin zarara uğramasına sebebiyet vermiş olmasından dolayı, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununa göre sigortalıya düşen hukuki sorumluluk çerçevesinde bu Genel Şartlarda içeriği belirlenmiş tazminatlara ilişkin talepleri, kaza tarihi itibariyle geçerli zorunlu sigorta limitleri dahilinde karşılamakla yükümlüdür. Sigortanın kapsamı üçüncü şahısların, sigortalının KTK çerçevesindeki sorumluluk riski kapsamında, sigortalıdan talep edebilecekleri tazminat talepleri ile sınırlıdır”. Zarar görenin, zorunlu mali sorumluluk sigortasında öngörülen sınırlar içinde dava yoluna gitmeden önce ilgili sigorta kuruluşuna yazılı başvuruda bulunması gerekmektedir. Sigorta şirketlerinin tazmin yükümlülüğü kaza değil, ihbar tarihinden itibaren başlamakta olup sigorta kuruluşunun başvuru tarihinden itibaren en geç 15 gün içinde başvuruyu yazılı olarak cevaplamaması veya verilen cevabın talebi karşılamadığına ilişkin uyuşmazlık olması halinde, zarar gören dava açabilmektedir. Başvuru yapılmadan açılan tazminat davaları ise “dava şartı yokluğu” nedeniyle usulden reddedilebilecektir.
DAVA AÇMADAN ÖNCE SİGORTA ŞİRKETİNE BAŞVURMA ZORUNLULUĞU VAR
ARAÇTA PERT DURUMU VARSA DEĞER KAYBI TALEP EDİLEBİLİR Mİ ?
Kaza sonucunda hasara uğrayan aracın onarım masrafları, aracın riziko tarihindeki değerini aşar ya da araç onarım kabul etmezse tam hasara uğramış sayılır.
Ülkemiz sigortacılık mevzuatında “pert” kavramına ilişkin herhangi bir tanım yer almamakla birlikte, uygulamada“pert” kavramı ağır ya da tam hasara uğramış araçlar için kullanılan bir terimdir.
18/07/1997 tarihli Karayolları Trafik Yönetmeliği’nin 09/09/2011 tarihli 28049 sayılı Resmi Gazete ile değişik 39. maddesinde hurda araç, “Ekonomik ömrünü doldurma, eskime, yıpranma, kaza, yanma, tahrip edilme ve benzeri nedenlerle kullanılamaz hale gelen araçlar” şeklinde tanımlanmıştır.
Konu hakkında Kara Araçları Kasko Sigortası Genel Şartlarının 3.3.2.2. maddesi; “Onarım masraflarının zarar gören aracın rizikonun gerçekleştiği tarihteki değerini aşması ve
aynı zamanda eksper raporu ile aracın onarım kabul etmez bir hale geldiğinin tespit edilmesi durumunda, araç tam hasara uğramış sayılır. Bu durumda, aracın ilgili mevzuat doğrultu-
sunda hurdaya ayrıldığına dair hurda tescil belgesi sigortacıya ibraz edilmeden tazminat ödenmez. Onarım masrafları zarar gören aracın rizikonun gerçekleştiği tarihteki değerini
aşsın veya aşmasın, ağır hasarlı aracın onarımının mümkün olduğunun eksper raporu doğrultusunda tespit edilmiş olması durumunda, aracın ilgili mevzuat doğrultusunda trafikten çekildiğine dair “trafikten çekilmiştir” kaşeli tescil belgesi sigortacıya ibraz edilmeden tazminat ödenmez …” hükmünü amir olup ağır hasar ve tam hasar ayrımı yukarıda belirtilen çerçevede, sigortacılık esaslarına ve eksper raporu tespitlerine gör yapılmaktadır. Bu kapsamda yukarıda yer alan genel şart Başvuru ve Talep hükmü gereğince tam hasara uğramış olan motorlu araç için sigorta şirketi tarafından tazminat ödemesi yapılırken Karayolları Trafik Yönetmeliğinin ilgili hükümleri doğrultusunda “Hurdaya çıkarılmıştır” şerhi konulmuş tescil belgesi aran- makta, aracın ağır hasarlı olması ve onarımının mümkün olması halinde ise araç hurdaya ayrılmamakla beraber Karayol-
ları Trafik Yönetmeliğinin ilgili hükümleri doğrultusunda “trafikten çekilerek tescili silinmiştir” kaydı bulunan tescil belgesinin ibrazıyla tazminat ödemesinin yapılması gerekmektedir.
Yargıtay 17. Hukuk Dairesi, araçta pert ihtimalinin olduğu durumlarda yani aracın hasarsız rayiç fiyatı ile kaza sebebiyle oluşan hasarların onarım bedellinin göz önünde bulun-
durularak, aracın tamirinin ekonomik olup olmadığının mahkemece uzman bilirkişi vasıtasıyla saptanması gerektiğini söylemektedir. Aracın hurda duruma gelmesi halinde, değer kaybı talebi kabul edilmeyecek, bunun yerine aracın hurda bedelinin ödenmesi gerekecektir. Zira bu halde, araç sahibinin aracını ikinci el piyasasında satışa çıkarması mümkün olmayacağından kaza nedeniyle rayicin altında bir bedelle satış yapması da mümkün olmayacak ve “araç değer kaybı“ olarak tazminat da istenemeyecektir.
Yargıtay 17. Hukuk Dairesi 2016/2020 E., 2016/5739 K. sayılı ve 10/05/2016 tarihli kararında; “(…) Bu durumda mahkemece, davacı aracının modeli, yaşı, kaza sonucu meydana gelen hasar durumu, km’si, kullanım tarzı vs de göz önünde bulundurularak aracın onarımının mı, pertinin mi uygun (ekonomik) olduğu, pertinin ekonomik olması halinde ara-
cın olay tarihindeki 2.el piyasa rayiç değeri ile sovtaj değerinin (hasarlı hali ile ederinin) ve davacı tarafın aynı model ve özellikle yeni bir araç alması için gerekli makul sürenin tespit edilmesi ve bu süre içinde davacının yapması gerekli zorunlu giderler (yakıt masrafı v.s.) tenzil edilerek araç mahrumiyetinin belirlenmesi hususlarında, hasar konusunda uzman bilirkişiden açıklamalı, ayrıntılı, denetime elverişli bir rapor alınarak, sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken yazılı olduğu biçimde hüküm kurulması doğru görülmemiştir” iç-
tihadında bulunmuştur.
Özetle, eğer aracın tamirinin ekonomik olmayacağı yönünde rapor oluşturulursa ve araç hakkında pert kararı verilirse, araç değer kaybı da talep edilemeyecektir. Zira pert olan
araçlarla ilgili olarak Kasko sigortacısı şirket, aracın o günkü rayiç değerini tazminat olarak mağdura öder. Bu halde araç sahibinin, aracını ikinci el piyasasında satışa çıkarması ve kaza
nedeniyle rayicin altında bir bedelle satış yapması mümkün olmayacağı için “araç değer kaybı“olarak tanımladığımız zararı da doğmamış olacaktır.
ARAÇ DEĞER KAYBI TALEBİNDE KUSURUN
ÖNEMİ VAR MIDIR?
Trafik kazalarında, zarar verenin verdiği zararı karşılaması, haksız fiil nedeniyle verilen zararın tazmini anlamına gelmektedir. Haksız fiile ilişkin hükümler ise Türk Borçlar Ka-
nunu’nda düzenlenmiştir. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 49. maddesi; “Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür”
hükmünü içermektedir. Kanunu’nun 50. Maddesinde ise; “Zarar gören, zararını ve zarar verenin kusurunu ispat yükü altındadır. Uğranılan zararın miktarı tam olarak ispat edilemiyorsa hâkim, olayların olağan akışını ve zarar görenin aldığı önlemleri göz önünde
tutarak, zararın miktarını hakkaniyete uygun olarak belirler” denilmektedir. Aynı şekilde Kanunun 51. maddesine göre de; “Hâkim, tazminatın kapsamını ve ödenme biçimini, durumun gereğini ve özellikle kusurun ağırlığını göz önüne alarak belirler”. Diğer taraftan Kanunun 52. maddesi; “Zarar gören, zararı doğuran fiile razı olmuş veya zararın doğmasında ya da artmasında etkili olmuş yahut tazminat yükümlüsünün durumu ağırlaştırmış ise hâkim, tazminatı indirebilir veya tamamen kaldırabilir” düzenlemesine yer vermektedir. Sayılan maddelerden de anlaşılacağı üzere, haksız fiil nedeniyle meydana gelen zararın tazmininde kusurun varlığı aranmakta ve miktarı dikkate alınarak hükmedilecek tazminat indirilmekte veya artırılmaktadır. Değer kaybı talepleri de gerçek zarar kapsamında olup bu nedenle ödeme yükümlüsü tarafından sorumluluktan kurtuluş sebepleri ileri sürülebilir.Kusur da bu sorumluluktan kurtuluş sebeplerinden biridir. Diğer bir değişle, değer kaybına sebep olan sürücü, olayda tam kusursuz olduğunu ispat ederek sorumluluktan kurtulabileceği gibi kusuru nispetinde bedelden indirim de talep edebilir.
ARAÇ DEĞER KAYBI NEDİR?
Araç değer kaybı, hasar gören aracın piyasadaki değişim değer durumunu niteleyen bir kavramdır. Bu kavram, hasar alarak onarım gören aracın ikinci el piyasa değerindeki düşüşü ifade eder. Zira, kazaya karışıp hasar gören aracın, en iyi şekilde tamir edilmiş olsa bile, TRAMER (Trafik Sigortaları Bilgi Merkezi) kayıtlarında yer alacak kaza kaydı nedeniyle, piyasa değişim değerinde bir düşüş olacaktır. Ancak, bir aracın kazaya karışması sonucu
bir parçasının boya işlemi görmesi üzerine, aracın yeniden kaza geçirmesi halinde değer kaybı söz konusu olmazken; hasarlı parçanın değişmesi değer kaybına yol açmaktadır.
Araç değer kaybı kavramı, kazalı aracın (parçaları daha yenisi veya orjinali ile değişse dahi) kazadan önceki değerine nazaran mali bir kayıp yaratması düşüncesi ve beklentisi ile ortaya çıkmıştır. Buna göre, daha az kusurlu taraf, daha fazla kusurlu tarafa ve/veya sigortacısına haksız fiilden kaynaklı gerçek bir zararın tazmini talebini yönelmektedir. Kısaca kazaya karışan aracın, kazadan önceki ikinci el pi-yasa değeri ile kazadan sonraki ikinci el piyasa değeri arasındaki düşüş farkına “araç değer kaybı” denir. Esasen her aracın ikinci el piyasa değerinde, trafiğe çıktığı andan itibaren kaza yapmasa dahi modelinin eskimesi, parçalarının yıpranması, kullanım ömrünü tamamlaması gibi nedenlerle doğal bir düşüş vuku bulmaktadır. Değer kaybı kalemi ise, bu doğal değer eksilmesinden farklı olarak, kaza sonucu araçta meydana gelen ani düşüşün tazminine yönelik bir zarar kalemidir.